AIDS ve HIV yayılımında "etiketlenme ve damgalanma" endişesi etkili oluyor

Günümüzdeki tesirli ve ulaşılabilir tedavi usullerinin, HIV enfeksiyonunu nizamlı tedavi ile denetim altında tutulabilen başka kronik enfeksiyonlardan farksız kıldığını belirten İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı Lideri Doç. Dr. Özge Ünlü, erken devirde tedavinin ehemmiyetine işaret ediyor. Tedavinin aksatılmaması ve sürecin düzgün takip edilmesi gerektiğini belirten Ünlü, etiketlenme ve damgalanma kaygısının AIDS ve HIV yayılımında tesirli olduğuna dikkat çekti. 

Dünya Sıhhat Örgütü tarafından HIV/AIDS konusunda toplum farkındalığını artırmak maksadıyla 1 Aralık günü 1988 yılından beri Dünya AIDS Günü olarak anılıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Kolu Lideri Doç. Dr. Özge Ünlü, HIV virüsü ile AIDS belirtileri, tedavisi ve korunma yollarına ait değerlendirmede bulundu.

HIV, bağışıklık sistemini maksat alıyor

HIV’in “İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü” manasına geldiğini belirten Ünlü, “Bu virüs, bağışıklık hücrelerini gaye alır ve HIV enfeksiyonuna yol açar. HIV bedene girdiği andan itibaren akyuvarların içerisinde çoğalır ve sayılarının azalmasına neden olur. Akyuvarlar bedenin uzun müddetli bağışıklık sisteminin temelini oluşturur. HIV ile enfekte olan akyuvarların sayısının ve fonksiyonunun azalması ve giderek yok olmasıyla bağışıklık sistemi bozulur” dedi. 

Dünyada yaklaşık 40 milyon kişi HIV’le hayatını sürdürüyor

Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS) raporuna nazaran, epideminin başından bugüne dek 88,4 milyon kişinin enfekte olduğunu, 42,3 milyon kişinin ise AIDS nedeniyle hayatını yitirdiğini belirten Ünlü, “2023 yılı sonunda dünyada 39,9 milyon kişi HIV ile birlikte hayatını sürdürmektedir. Yeni olguların sayısı, enfeksiyonun en ağır göründüğü 1995 yılına kıyasla yüzde 60 oranında azalmış; AIDS bağlantılı vefatlar ise 2004 yılındaki zirve noktasına kıyasla yüzde 69 oranında azalmıştır” diye konuştu.

Bağışıklık sistemi çöküyor

AIDS’in HIV enfeksiyonunun ileri devirlerinde ortaya çıkan bir sendrom olduğunu belirten Ünlü, “HIV, bağışıklık sisteminin temel hücrelerinden olan CD4 hücrelerini yok eder. Bu nedenle hastanın bağışıklık sistemi çöker. Bağışıklık sisteminin çökmesi sonucunda beden öbür enfeksiyon etkenlerine ve kanserlere karşı savunmasız kalır. Hasebiyle AIDS’li bireylerde çok kolay mikroorganizmalar bile önemli ve ölümcül hastalıklara yol açabilir ve kanserler çok süratli ilerleyebilir” ihtarında bulundu.

Erken periyottaki belirtilere dikkat!

Doç. Dr. Özge Ünlü, erken periyottaki en değerli belirtilerin yorgunluk, kolay hastalanma, bedenin değişik yerlerinde açıkça nedeni aşikâr olmayan yaraların ortaya çıkması, yara güzelleşmesinde bozulma ve çoğunlukla gribal hastalıklarla ilişkilendirilen tesirler olduğunu söyledi. Ünlü, “Uzun müddette ortaya çeşitli kanser cinsleri, kemik yıkımları, akciğer ve ağız enfeksiyonları çıkar ve hastalık tedavi edilmediği takdirde mevtle sonuçlanır” dedi.

Tedavide gaye: Virüsün artmasını engellemek ve akyuvarların azalmasını durdurmak 

HIV bedene girdikten sonra süratle akyuvarların içine yerleştiğini ve onların sayısını azalttığına dikkat çeken Ünlü, “Bahsedilen belirtiler ve HIV kuşkusu olan bireylerin bu periyotta tedaviye başlamaları çok değerlidir. Tedavide virüsün sayısının artmasını engellemek ve akyuvarların azalmasını durdurmak temeldir. Bu iki bahiste başarılı olunması sayesinde HIV ile yaşayan bireyler, sağlıklı bireyler üzere yaşayabilirler ve AIDS geliştirmeyebilirler” diye konuştu.

HIV ile yaşayan her birey AIDS değildir

“AIDS’in oluşması için HIV enfeksiyonu gereklidir lakin her HIV ile yaşayan birey AIDS’li değildir” diyen Ünlü, “AIDS, HIV enfeksiyonunun ileri devirlerinde ortaya çıkan bir sendromdur yani HIV enfeksiyonunun bir evresidir ve tek başına bir hastalık değildir” dedi.

HIV sarılmakla ve tokalaşmakla bulaşmaz

HIV’in enfekte bir kişi ile kurulacak korunmasız cinsel alaka, kontamine enjektör-iğne paylaşımı ve gerekli tedbirler alınmadığı takdirde doğum sırasında enfekte anneden bebeğe ya da emzirme yoluyla bulaşabildiğini belirten Ünlü, “Öte yandan HIV, HIV ile yaşayan bireyler ile tokalaşmakla, sarılmakla, tıpkı ortamda bulunmak ve tıpkı havayı solumakla, tıpkı kaptan yemek yahut giysileri paylaşmak üzere durumlar ile bulaşmaz” ikazında bulundu.

HIV enfeksiyonu ve bulaş yolları hakkında bilinçlendirme önemli

HIV’in önlenmesi için alınması gereken tedbirlere de dikkat çeken Ünlü, “Her şeyden değerlisi, toplum HIV enfeksiyonu ve bulaş yolları hakkında bilinçlendirilmelidir. Cinsel yoldan bulasan HIV’in önlenmesi için korunmalı cinsel alaka ve tek eşlilik teşvik edilmelidir. Enjektör ve iğne ile bulaşın önüne geçilmesi için tek kullanımlık ve steril enjektör ve iğneler tedarik edilmelidir. Anneden bebeğe bulaşı engellemek için hamilenin HIV tedavisi olan antiretroviral tedaviye erişimi sağlanmalıdır” diye konuştu.

Etiketlenme ve damgalanma hastalıkla çabayı zorlaştırıyor

AIDS ve HIV ile ilgili etiketlenme, toplum içerisinde damgalanma üzere sorunların hastalıkla gayrette yol açtığı meselelere değinen Ünlü, “Toplumda ‘AIDS hastası, AIDS’li birey, HIV ile enfekte birey, HIV müspet birey’ sözleri çok sık kullanılan sözlerdir. Bu formda kullanılan kavramlar bireyleri etiketleme, damgalama ve toplum içerisinde ayrımcılığa yol açabilmektedir. Bu tabirler yerlerini, nizamlı tedavi ile ‘yaşamayı’ ön plana koyan ‘HIV ile yaşayan bireyler’ kavramına bırakmıştır. AIDS, HIV enfeksiyonunun ileri periyottaki bir evresidir, her HIV ile yaşayan birey AIDS değildir ve tedavisini aksatmayan HIV ile yaşayan bireyler de AIDS evresine gelmeyebilirler. Burada anahtar, hastaların tedaviyi aksatmamasıdır” diye konuştu.

Etiketleme ve damgalama sorunlarının, HIV kuşkusu olan bireylerin teşhis testlerini yaptırmamasına neden olduğunu belirten Ünlü, HIV ile yaşayan bireylerin dışlanma korkusu ile HIV olumlu olduklarını sakladıklarını ve ilgisiz bireylerce öğrenilebilir telaşıyla sıhhat hizmetlerine başvurmaktan çekindiklerini söyledi.

Etiketleme ve damgalama enfeksiyonun yayılımını artırmada tesirli oluyor

Test yaptırmaktan çekinen bireylerin kuşkularına karşın test yaptırmadığını belirten Ünlü, “HIV enfeksiyonu uzun yıllar belirtisiz seyredebildiği için rastgele bir belirti görmedikçe bu bireylerin kuşkuları de vakitle hafiflemekte, bu durumda HIV olumlu olduklarından haberdar olmamakta ve bu süreçte virüsü diğerlerine da bulaştırabilmektedir. Örneğin Türkiye’de HIV ile yaşayan kişi sayısının gerçekte mevcut sayının en az 2 katı, hatta 3 katı olabileceği varsayım ediliyor. Yani HIV/AIDS ile ilgili etiketleme ve damgalama enfeksiyonun yayılımını da önemli oranda artırmaktadır” ihtarında bulundu.

 95-95-95+95 amaçları nelerdir?

Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS)'in, 2030 yılına kadar HIV yayılımını durdurmak ve ayrımcılığı engellemek emeliyle koyduğu global gayeler olduğunu belirten Ünlü, “Bu bağlamda birinci 95, dünya genelindeki tüm HIV ile yaşayan bireylerin en az yüzde 95'inin teşhis alması yani HIV müspet olduklarını biliyor olmaları, ikinci 95; dünya genelindeki tüm HIV ile yaşayan bireylerin en az yüzde 95'inin antiretroviral tedaviye erişebiliyor olması, üçüncü 95; HIV tedavisi alan HIV ile yaşayan bireylerin en az yüzde 95'inin viral yüklerinin (kanda ölçülebilen HIV miktarı) HIV'in bulaştırılmasını önleyen düzeye baskılanmasını ve son 95 ise viral yükü baskılanmış olan HIV ile yaşayan bireylerin yüzde 95'inin sahip oldukları hakları damgalanma ve ayrımcılık yaşamadan kullanabilmelerini kapsamaktadır” dedi.

Tedavi aksatılmadığı takdirde ömürlerine devam edebilirler

HIV ile yaşayan bireylere ve ailelerine tekliflerde bulunan Doç. Dr. Özge Ünlü, özellikle mevzu hakkında yeni bilgilerin takip edilmesinin değerini vurguladı. Ünlü kelamlarını şöyle tamamladı:

“2017 yılında CDC (Amerika Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi), U=U ('Undetectable=Untransmittable' / B = B 'Belirlenemeyen=Bulaşmayan') sloganıyla HIV ile yaşayan bireylerin kandaki HIV ölçüsü B (belirlenemeyen) düzeyde ise cinsel partnerlerine HIV bulaştırmayacaklarını açıkladı. Yani tertipli tedavi ile kanda ölçülebilen HIV ölçüsü ‘belirlenemeyen’ düzeye indirildiğinde HIV ile yaşayan bireyin artık bulaştırıcı olmadığı açıklandı. Akabinde bu bilimsel ispat üzerinde tüm bilim otoriteleri Dünya Sıhhat Örgütü, UNAIDS hemfikir oldu. Bu da HIV ile yaşayan şahısların, tedavilerini aksatmadıkları takdirde tüm sağlıklı bireyler üzere aile kurabilmelerine, tıbbi bir müdahaleye gerek olmaksızın doğal yolla bebek sahibi olabilmelerine, HIV ile yaşayan bayanların ise vajinal doğum yapmalarına imkan tanıdı. Günümüzdeki tesirli ve ulaşılabilir tedavi metotları HIV enfeksiyonunu, nizamlı tedavi ile denetim altında tutulabilen öbür bir kronik enfeksiyonlardan farksız kıldı. Bu nedenle hastalara, yönetilebilir bir enfeksiyona sahip olduklarını, tedavilerini aksatmamalarını, ailelerine HIV ile yaşayan bireye şartsız sevgileri ile her vakit takviye olmalarını öneririm.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı